ROZWIĄZANIA PRAWNE NA WYPADEK PROBLEMÓW FINANSOWYCH PRZEDSIĘBIORCÓW- UPADŁOŚĆ A RESTRUKTURYZACJA

Okresowa niewypłacalność może przytrafić się każdemu. Może ona jednak przybrać najbardziej skrajną formę i wówczas przedsiębiorca powinien wiedzieć jakie działania może podjąć i które rozwiązanie prawne będzie optymalne w jego sytuacji, aby zabezpieczyć majątek spółki oraz członków zarządu.

 1. Niewypłacalność a zagrożenie niewypłacalnością

Podmiot jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (tzw. przesłanka płynnościowa). Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w ich wykonaniu przekracza trzy miesiące.

Art. 11 ust. 1 i 1a Prawo upadłościowe

W przypadku osób prawnych, za niewypłacalny uznaje się także taki podmiot, którego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące (tzw. przesłanka bilansowa).

Art. 11 ust. 2 Prawo upadłościowe

Domniemywa się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania (z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych), przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Art. 11 ust. 5 Prawo upadłościowe

Podmiot zagrożony niewypłacalnością to taki, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.

Art. 6 ust. 3 Prawo restrukturyzacyjne

2. Restrukturyzacja

Postępowanie restrukturyzacyjne przeprowadza się w celu uniknięcia ogłoszenia upadłości dłużnika, zjawiska niepożądanego zarówno z punku widzenia dłużnika, wierzyciela, a także gospodarki, łącznie z rynkiem pracy. Prawo restrukturyzacyjne zostało ukształtowane w taki sposób, aby ochrona dłużnika przed upadłością odbywała się z poszanowaniem interesów jego wierzycieli. Aby restrukturyzacja została przeprowadzona skutecznie, konieczne jest, aby dłużnik był zdolny do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania oraz zobowiązań, które powstaną po jego otwarciu, a także złożenia korzystnych propozycji restrukturyzacyjnych dla wierzycieli.

Układ w restrukturyzacji przedsiębiorstwa jest nieodłącznym elementem całego postępowania. Jego zawarcie jest poprzedzone m.in. przygotowaniem odpowiednich propozycji układowych, które zadowolą wierzycieli. Z kolei wykonanie warunków wynikających z układu pod nadzorem sądu jest następstwem jego przyjęcia. Zawarcie układu wynika z aprobaty wierzycieli głosujących na zgromadzeniu. Rolą sądu jest jedynie ocena treści układu, a nie ingerencja w ustalenia merytoryczne postanowień układowych.

Prawo restrukturyzacyjne przewiduje cztery różne formy przeprowadzenia restrukturyzacji, których możliwość zastosowania zależy od sytuacji konkretnego dłużnika.

a) postępowanie o zatwierdzenie układu

Najprostsze i najmniej sformalizowane postępowanie, w którym udział sądu jest minimalny, a ciężar przeprowadzenia w głównej mierze spoczywa na dłużniku. Warunkiem wdrożenia jest wykazanie, że ogólna suma spornych zobowiązań (sporne wierzytelności to takie, w stosunku do których toczy się postępowanie sądowe lub administracyjne, jak również takie, których dłużnik zaprzecza istnieniu lub wysokości) nie przekracza 15% wszystkich wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Zawarcie układu następuje na zwołanym przez sąd zgromadzeniu wierzycieli oraz poprzez zabezpieczenie majątku dłużnika za pomocą zawieszenia egzekucji wierzytelności objętej układem, jeżeli egzekucja mogłaby utrudnić lub uniemożliwić jego zawarcie.

Dłużnik nie traci zarządu nad przedsiębiorstwem. W tym okresie w przedsiębiorstwie dłużnika funkcjonuje nadzorca wykonania układu, tyle że działa on wyłącznie na podstawie zawartej z dłużnikiem umowy, będąc jego doradcą ekonomiczno-prawnym, a nie funkcjonariuszem sądowym sprawującym kontrolę nad jego działaniami.

b) przyspieszone postępowanie układowe

Dłużnik może zawrzeć układ po sporządzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie. Może być przeprowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Charakteryzuje się wieloma uproszczeniami, które mają na celu doprowadzenie do zawarcia układu w jak najkrótszym czasie tj. 2-3 miesięcy.

Postępowanie to co do zasady nie pozbawia dłużnika wykonywania zarządu nad przedsiębiorstwem, jednak na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu konieczne jest uzyskanie zgody nadzorcy sądowego. Sąd ma prawo także z urzędu uchylić zarząd własny dłużnika i ustanowić zarządcę.

Po otwarciu tego postępowania, postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem zostaje zawieszone z mocy prawa. Nie jest także możliwe wszczęcie egzekucji co do takiej wierzytelności po otwarciu postępowania.

c) postępowanie układowe

Postępowanie dla przedsiębiorców, których łączna suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności sporych uprawniających do głosowania nad układem, co dyskwalifikuje ich w kwestii uzyskania zgody na przeprowadzenie postępowania o zatwierdzenie układu oraz przyspieszonego postępowania układowego.

Przedsiębiorca zachowuje wszystkie kompetencje majątkowe i organizacyjne. Nie mniej jednak, aż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania dłużnik pozostaje pod stałą kontrolą sądu i wierzycieli, jak i nadzorcy sądowego.

d) postępowanie sanacyjne

Jego zadaniem oprócz uniknięcia upadłości dłużnika w drodze zawarcia układu z wierzycielami, jest także doprowadzenie do uzdrowienia sytuacji gospodarczej dłużnika poprzez przeprowadzenie działań sanacyjnych na podstawie planu restrukturyzacyjnego. Sanacja wykracza poza ramy pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych i umożliwia wykorzystać także instrumenty właściwe dla postępowania upadłościowego, tym samym w znacznym stopniu ingerując w strukturę przedsiębiorstwa.

Dłużnik pozbawiony jest zarządu nad własnym przedsiębiorstwem, który obejmuje zarządca wyznaczony przez sąd. Co więcej, ta forma restrukturyzacji przewiduje najpełniejszą ochronę przed postępowaniami egzekucyjnymi.

W ramach układu, restrukturyzacja zobowiązań powinna polegać w szczególności na odroczeniu terminu ich wykonania, rozłożeniu spłaty na raty, zmniejszeniu wysokości zobowiązania, czy też konwersji wierzytelności na udziały lub akcje.

Nie mniej jednak, nie zawsze proces ratowania przedsiębiorstwa zostanie zrealizowany i zakończony sukcesem. Negatywne zakończenie postępowania restrukturyzacyjnego powoduje konieczność sprawnego zabezpieczenia interesów wierzycieli. Wtedy to dłużnik, ale też wierzyciel może złożyć uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłość. Wspomniany wniosek jest składany w przypadku, gdy sąd odmówi zatwierdzenia układu albo gdy postępowanie restrukturyzacyjne zostanie umorzone (np. w przypadku postępowań sanacyjnych oraz układowych w sytuacji gdy dłużnik utracił zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu oraz zobowiązań, które nie mogą zostać objęte układem – domniemywa się, że utracenie ww. zdolności zachodzi, gdy opóźnienie w ich wykonaniu przekracza 30 dni, a w przypadku postępowania sanacyjnego, gdy brak jest realnych możliwości przywrócenia dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań).

3. Upadłość

Postępowanie upadłościowe jest wszczynane na wniosek dłużnika (obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ciągu 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości) lub jego wierzyciela do sądu, który następnie wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości i to wyłącznie w sytuacji, gdy dany podmiot nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań, a więc w sytuacji gdy stał się niewypłacalny.

Postępowanie upadłościowe polega na dochodzeniu od dłużnika roszczeń przez wszystkich wierzycieli. Nadrzędnym celem jest spłacenie przez dłużnika zobowiązań w jak największym stopniu. Dodatkowo, gdy zachodzi taka możliwość podejmowane są także działania mające na celu zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika. Kolejność zaspokojenia wierzycieli zależy od tego, w której kategorii znajduje się dana wierzytelność. W postępowaniu upadłościowym istnieją cztery kategorie:

a) I kategoria: należności ze stosunku pracy, należności alimentacyjne, renty należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, należności powstałe w postępowaniu restrukturyzacyjnym,

b) II kategoria: należności, które nie zostały ujęte w pozostałych kategoriach, jest ona właściwa również dla pozostałych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne

c) III kategoria: odsetki od należności zakwalifikowanych do wyżej wymienionych kategorii, sądowe i administracyjne kary grzywny, należności z tytułu zapisów i darowizn

d) IV kategoria: właściwa dla należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczek .

Znajomość wyżej wskazanych kategorii jest niezwykle istotna, ponieważ to na ich podstawie zostanie ustalone czy i w jakim stopniu zostaną zaspokojeni tj. spłaceni wierzyciele. Trzeba również pamiętać o zasadach, że należności niższych kategorii zostaną spełnione dopiero, gdy zostaną zaspokojeni wierzyciele wyższych kategorii. Co więcej, jeżeli masa upadłościowa nie pozwala zaspokoić w całości nawet wierzytelności z pierwszej kategorii, wtedy wierzyciele zostaną zaspokojeni w sposób proporcjonalny.

Najpóźniej w chwili sporządzenia wniosku musi zostać podjęty wybór, czy dłużnik wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, czy też upadłości obejmującą likwidację jego majątku. Jest to znaczące zarówno dla dalszego przebiegu postępowania, jak i dalszego bytu przedsiębiorstwa dłużnika. Po złożeniu stosownego wniosku sąd dokonuje zabezpieczenia majątku dłużnika poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego, a także innych sposobów zabezpieczenia, jeżeli są one konieczne.

Sąd po rozważeniu sprawy może ogłosić upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że w ten sposób wierzyciele zostaną zaspokojeni w wyższym stopniu, niż w razie przeprowadzenia likwidacji majątku dłużnika. W przypadku , gdy brakuje podstaw do ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, sąd ogłosi upadłość likwidacyjną. Należy także zaznaczyć, iż sąd może ogłosić upadłość likwidacyjną wobec dłużnika, pomimo zawarcia układu w sytuacji, gdy dotychczasowe działanie dłużnika nie daje pewności, że układ zostanie wykonany.

Sąd ma również prawo do oddalenia wniosku o ogłoszeniu upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

4. Koszty postępowań

Koszty każdego rodzaju postępowań, w tym postępowań restrukturyzacyjnych, jak i upadłościowych, zależą od konkretnej sprawy i dokonanie ogólnej wyceny nie jest możliwe. Nie mniej jednak, poniżej zostały przedstawione podstawowe pozycje, które stanowią części składowe ostatecznego kosztu takich postępowań.

a) postępowanie restrukturyzacyjne

Do wydatków postępowania restrukturyzacyjnego zalicza się wszystkie koszty, które powstają w związku z prowadzeniem postępowania, takie jak koszty obwieszczeń, ogłoszeń, koszty funkcjonowania rady wierzycieli, koszty związane ze zwołaniem zgromadzenie wierzycieli (np. koszty wynajęcia pomieszczenia, w którym będzie się odbywało zgromadzenie, jeżeli z jakichkolwiek powodów nie będzie się odbywało w budynku sądu). Dodatkowo do kosztów tych zalicza się także wynagrodzenie nadzorcy sądowego, jak i wynagrodzenie zarządcy.

b) postępowanie upadłościowe

Do kosztów należą także wydatki bezpośrednio związane z zabezpieczeniem, zarządem i likwidacją masy upadłości takie jak np. wynagrodzenia syndyka, a także koszty procesów, które odbywają się z udziałem syndyka m. in. koszty dokonania spisu inwentarza, opisu i oszacowania składników masy upadłości. Ponadto kosztami postępowania są koszty obwieszczeń i ogłoszeń, podróży syndyka, wynagrodzeń i wydatków członków rady wierzycieli, korespondencji, archiwizacji dokumentów, jak również koszty związane ze zgromadzeniem wierzycieli.

Wyżej przestawione środki prawne mają na celu doprowadzenia, w miarę możliwości, do kontrolowanego przejścia przez najbardziej wymagający okres w funkcjonowaniu biznesu. Wybór jednego z nich każdorazowo zależy od sytuacji konkretnego dłużnika, a także oceny efektywności przeprowadzenia każdego z nich.

 

W razie dalszych pytań lub wątpliwości, zapraszam do kontaktu  z kancelarią AKLEGAL.

adw. dr Artur Krzykowski

Partner zarządzający

www.AKLEGAL.pl

e-mail : artur.krzykowski@aklegal.pl